Σήμανση ημερομηνίας ανάλωσης και σπατάλη τροφίμων

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Φεβρουάριος 2018), εκτιμάται ότι η σπατάλη 88 εκατομμυρίων τόνων τροφίμων ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνδέεται σε ποσοστό άνω του 10% με τη σήμανση ημερομηνίας στα τρόφιμα.

Αυτό συμβαίνει, μεταξύ άλλων, λόγω της ελλιπούς κατανόησης και της εσφαλμένης «ανάγνωσης» των ημερομηνιών που συναντάμε στις ετικέτες των τροφίμων. Οι προσεγγίσεις που ακολουθούν οι εταιρείες τροφίμων (καθορισμός χρόνου ζωής τροφίμων από τη βιομηχανία, εμπορικές πρακτικές λιανικού εμπορίου), καθώς και οι ελεγκτικές αρχές, επίσης, έχουν αντίκτυπο στη σπατάλη τροφίμων καθ΄ όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού.

Είχε προηγηθεί (2015) η πανευρωπαϊκή ποσοτική έρευνα καταναλωτή για την αξιολόγηση της στάσης των πολιτών έναντι του φαινομένου της σπατάλης τροφίμων, καθώς και του επιπέδου κατανόησης των ημερομηνιών ανάλωσης στα τρόφιμα.

Τα ευρήματα της έρευνας στην Ελλάδα ζητούν την προσοχή μας, καθώς καταλαμβάνει την τρίτη θέση ..από το τέλος μεταξύ των κρατών μελών της Ε.Ε. στην ορθή κατανόηση (σε ποσοστό μόλις 22%) της ένδειξης «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από».

Σε μεγάλο βαθμό οι πολίτες αντιμετωπίζουν αδιακρίτως τις δύο ενδείξεις «ανάλωση έως» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από». Το ποσοστό μάλιστα αυτών που θα πετούσαν ένα τρόφιμο μετά την πάροδο της ημερομηνίας ελάχιστης διατηρησιμότητας, ανεξαρτήτως εάν το τρόφιμο δείχνει ασφαλές, είναι διπλάσιο του αντίστοιχου ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Σημειώνεται ότι η ένδειξη «ανάλωση έως» αναγράφεται σε αλλοιώσιμα τρόφιμα και αφορά την ασφάλεια τροφίμων, ενώ η ένδειξη «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» συναντάται σε μη ευπαθή τρόφιμα και σχετίζεται με ποιοτικά χαρακτηριστικά. Εφόσον έχει συντηρηθεί σωστά, μπορεί να καταναλωθεί ένα τρόφιμο για ορισμένο διάστημα και μετά το πέρας της αναγραφόμενης ημερομηνίας, αλλά ενδεχομένως δεν θα έχει πλέον τη βέλτιστη ποιότητα (π.χ. υφή, άρωμα).

Στο πλαίσιο της πρόσφατης (2018) μελέτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την προσέγγιση και τις πρακτικές στη σήμανση ημερομηνίας από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές και από τις επιχειρήσεις τροφίμων, διεξήχθη και έρευνα αγοράς σε διατροφικά προϊόντα σε 8 κράτη μέλη της Ε.Ε. μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι καταγράφηκαν ευρείες αποκλίσεις μεταξύ των χωρών στις πρακτικές των επιχειρήσεων τροφίμων για ομοειδή ή ακόμα και για τα ίδια προϊόντα. Αυτό εξηγείται και από το γεγονός ότι η προσέγγιση που ακολουθούν για τον προσδιορισμό του κύκλου ζωής–πέρα από αξιολογήσεις βάσει ανάλυσης κινδύνου- καθορίζεται σε κάποιο βαθμό και από τη θεώρηση ποια ένδειξη προτιμούν ή αναμένουν να δουν σε ένα τρόφιμο οι καταναλωτές σε συγκεκριμένη αγορά.

Η Ελλάδα είναι μεταξύ των χωρών όπου γίνεται μεγαλύτερη χρήση της σήμανσης «ανάλωση έως», ενώ η μικρότερη χρήση παρατηρήθηκε σε προϊόντα που διακινούνται στη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Σουηδία. Επιπλέον, στην Ελλάδα δημιουργεί ασάφεια η χρήση του όρου «ημερομηνία λήξης» (που δεν αντιστοιχεί σε  προβλεπόμενη στη νομοθεσία διατύπωση).

Οι κυριότερες κατηγορίες τροφίμων όπου παρατηρείται σπατάλη τροφίμων, αποδιδόμενη στη σήμανση ημερομηνίας, είναι τα φρούτα & λαχανικά, προϊόντα αρτοποιίας, κρέας-ψάρι-πουλερικά, και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή –με τη συνδρομή όλων των εμπλεκομένων φορέων- αναζητά κατάλληλες λύσεις για την αποσαφήνιση και απλοποίηση της επισήμανσης της ημερομηνίας ανάλωσης στα τρόφιμα. Mεταξύ άλλων, εξετάζονται προτάσεις όπως η ενδεχόμενη αντικατάσταση της ορολογίας «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» με περισσότερο κατανοητό όρο ή η χρήση οπτικής αναπαράστασης για κάθε μία από τις δύο σημάνσεις, επέκταση της λίστας τροφίμων για τα οποία δεν είναι υποχρεωτική η αναγραφή ημερομηνίας ελάχιστης διατηρησιμότητας, όπως αυτά ορίζονται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Η ομάδα του Μπορούμε θα συνεχίσει να συμβάλλει μέσω των ενημερωτικών και των εκπαιδευτικών δράσεων της οργάνωσης στην ενημέρωση του ευρύτερου κοινού και των μαθητών αντίστοιχα, ώστε να αποτρέπεται η σπατάλη τροφίμων που είναι ασφαλή για κατανάλωση.

Πηγή φωτογραφίας: Ευρωπαϊκή Επιτροπή